ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 6، شهریور 1400 ، شماره پی در پی 64

بررسی و تحلیل رویدادهای مرتبط با کیخسرو در شاهنامۀ فردوسی (براساس مؤلفه های رئالیسم جادویی)

صفحه (113 - 129)
زهرا قدسی ، بتول فخراسلام (نویسنده مسئول)، مهدی نوروز ، اکبر شعبان
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1399

چکیده

زمینه و هدف: بررسی آثار ادبی با نظرداشت مبانی مکتبهای ادبی، در ارائۀ تحلیلهای نوین، دسته بندی آثار و تبیین کیفیت قلم صاحب اثر سودمند است. شاهنامۀ فردوسی از مهمترین آثار ادبی به زبان فارسی است که واکاوی داستانهای آن بویژه رویدادهای مرتبط با کیخسرو با عنایت به مؤلفه های مکاتب ادبی، در بازشناسی توان ادبی فردوسی و خوانشی نوین از مبانی فکری او مؤثر است. در تحقیق حاضر براساس مؤلفه های رئالیسم جادویی، که برآمده از مکتب رئالیسم است، شخصیت کیخسرو و شیوۀ روایتگری فردوسی در ارتباط با او کاویده شده است.

روش مطالعه: پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و به شیوۀ استقرایی انجام گرفته است.

یافته ها: درآمیختن واقعیت و خیال و شکل‌گیری بخشی از روایت در عالم رؤیا و خواب، رفتارشناسی کیخسرو مبتنی بر جادو و سحر، اسطوره انگاری کیخسرو و ارائۀ تصاویر مبالغه آمیز در چهارچوب واقعیتها از جمله مؤلفه هایی هستند که امکان خوانش رویدادهای مرتبط با کیخسرو را براساس مبانی نظری رئالیسم جادویی محقق کرده اند.

نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان میدهد فردوسی رویدادهای مربوط به کیخسرو را در بستر واقعیتهای جامعۀ ایرانی روایت کرده است. البته او برای ایجاد فراز و نشیب روایی، جذب توجه مخاطب، نشان دادن پیچیدگی و رمزوارگی شخصیت کیخسرو، از عناصر جادویی و ماورای طبیعت در سطحی محدود و هدایت شده استفاده کرده است.

کلمات کلیدی
شاهنامه , کیخسرو , رئالیسم جادویی , تخیل , واقعیت

• از فراسوی آینه ها، کوفون، کلود، (1381)، ترجمۀ پرندوش توسلی، تهران: آبی.
• اسطوره و رئالیسم جادویی، موسوی نیا، نورا، (1384)، مجلۀ کتاب ماه هنر، شمارۀ 83و84، صص 164-160.
• آمریکای لاتین، کارپنتیر، آلچو، (1964)، ترجمۀ قاسم غریقی، بی جا: بی نا.
• بحثی پیرامون رئالیسم جادویی، پژمان، عباس، (1385)، روزنامۀ اعتماد، منتشرشده در 21 خرداد.
• تحلیل داستان کی خسرو در شاهنامه بر اساس روش نقد اسطوره ای، قائمی، فرزاد، (1389)، مجلۀ پژوهش-های ادبی، (27) 7، صص 100-77.
• در باب واقعیت؛ جستاری در مانایی و میرایی رئالیسم جادویی، وود، مایکل، (1384)، مجلۀ فارابی، ترجمۀ محمدرضا یگانه دوست، (2) 15، صص 37-33.
• دربارۀ نقد ادبی، فرزاد، عبدالحسین، (1381)، تهران: قطره.
• رئالیسم جادویی در تذکره الاولیای عطار، خزاعی فر، علی، (1384)، نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 7-1، صص 21-7.
• رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق، نیکوبخت، ناصر و رامین نیا، مریم، (1384)، فصلنامۀ پژوهش های ادبی، شمارۀ 8، صص 154-139.
• رئالیسم جادویی، واقعیت خیال انگیز، شوشتری، منصوره، (1387)، مجلۀ هنر، شمارۀ 75، صص 44-32.
• سایه های شکارشده، سرکاراتی، بهمن، (1393)، چاپ سوم، تهران: طهوری.
• سویه های رئالیسم جادویی در مکانی به وسعت هیچ، اسحاقیان، جواد، (1385)، مجلۀ جهان کتاب، (5-7) 11، صص 25-22.
• شاهنامه، فردوسی، ابوالقاسم، (1369)، 8 ج، به تصحیح جلال خالقی مطلق، زیرنظر احسان یارشاطر، نیویورک: Bibliotheca Persica.
• ضرورت وجود دیگری (نقد فرهنگی رئالیسم جادویی)، وندی، فاریس، (1384)، مجلۀ فارابی، ترجمۀ رخساره قائم مقامی، شمارۀ 58، صص 48-39.
• عناصر داستان، اسکولز، رابرت، (1377)، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
• فی الواقعیه السحریه، ابواحمد، حامد، (2009)، قاهره: د.ط.
• کلیدواژه های ادبیات: رئالیسم جادویی، آن بوورز، مگی، (1393)، ترجمۀ مؤسسۀ خط ممتد اندیشه، زیر نظر عباس ارض پیما، تهران: نشانه.
• مبانی و ساختار رئالیسم جادویی، پارسی نژاد، کامران، (1382)، مجلۀ ادبیات داستانی، شمارۀ 66و67، صص 9-5.
• مکتبهای ادبی، سیدحسینی، رضا، (1389)، تهران: نگاه.
• واژه نامۀ هنر داستان نویسی، میرصادقی، جمال و میرصادقی، میمنت، (1377)، تهران: مهناز.